تفكر زنانه و مردانه

دنیا جای قشنگی نیست برای زندگی. این را همه می‌دانیم. در همین اصفهان خودمان دو سال است زاینده‌رود به خودش آب ندیده و این به خاطر بی‌آبی نیست. به خاطر بی‌درایتی است. پارسال زمستان میزان آلودگی هوای اصفهان آنقدر بالا بود و آنقدر سرب توی ریه‌های‌مان کردند که معلوم نیست چرا هنوز زنده‌ایم. فقر بی‌داد می‌کند. گرسنگی هم. بی‌کاری و بی‌پولی هم. آنقدر امید به زندگی نداریم که توی پرسشنامه‌های سلامتی ثبت‌نام دانشگاه یک سوال درمیان ازمان می‌پرسند «الان که دانشگاه قبول شدی خوبی؟ الان احساس مفید بودن می‌کنی؟ به آینده‌ت امیدواری؟ دیگر قصد خودکشی نداری؟» و ما چی جواب می‌دهیم؟ یک مشت دروغ. نمی‌شد گفت حال‌مان از زندگی کردن توی دهات اصفهان و توی دهات ایران به هم می‌خورد. نمی‌شد گفت در سطح وسیع‌تر حال‌مان کلا از زندگی به هم می‌خورد. نمی‌شد گفت نمی‌فهمیم بشر چرا آب‌ها را آلوده می‌کند، خرس‌ها را می‌کشد، مردم غزه را محاصره می‌کند و می‌بنددشان به گلوله و گروهی دیوانه و وحشی به اسم داعش درست می‌کند که اینقدر بی‌شرف‌اند که می‌توانند سر برادر مسلما‌ن‌شان را ببرند و خواهر مسلمان‌شان را میان خودشان دست به دست کنند. نمی‌شد اینها را گفت. نمی‌شد گفت از فقر و تبعیض و بیماری‌های جدید و اعتیاد و خشونت و جنگ و بی‌عدالتی و بی‌اخلاقی و بی‌شرفی در عذابیم.

ولی وسط این همه نکبت و کثافت یک چیزی هست که مایۀ تسلی خاطرم می‌شود. آن هم این است که این نکبت و کثافت را مردها ساخته‌اند. قرن‌هاست که دنیا توی مشت‌های بزرگ‌شان است و دارند ذره ذره به گند می‌کشندش. دارند ذره ذره از بین می‌برندش. در درست شدن این نکبت و کثافت زن‌ها سهم خیلی خیلی خیلی کوچکی داشته‌اند. هر جا تصمیم بزرگی گرفته شده، فکر بزرگی بوده، فکری که قرار بوده سرنوشت میلیون‌ها آدم را تحت الشعاع قرار دهد، فکر کننده و تصمیم‌گیرنده یک مرد بوده. اگر هم به ظاهر زنی جلوی دوربین آمده و حرفی زده، در حکم عروسک خیمه شب بازی‌ای بوده که از بالا توسط مردها رقصانده می‌شده.

قرن‌هاست مردها می‌جنگند و زن‌ها برای التیام دردهای‌شان غذا می‌پزند، رخت‌های جنگ‌شان را می‌شویند و گاهی به تنهایی دفن‌شان می‌کنند. قرن‌هاست که مردها به هم می‌پرند و هم را زخمی می‌کنند و زن‌ها زخم‌های‌شان را تیمار می‌کنند و دست محبت می‌کشند روی سرشان. قرن‌هاست که مردها از هم دزدی‌های بزرگ می‌کنند و زن‌های همان دزدها سعی می‌کنند باز همه چیز را آرام کنند. قرن‌هاست مردها دارند خراب می‌کنند و زن‌ها ساکت و آرام فقط دارند با دست‌های کوچک‌شان روی خراب‌کاری‌های‌ آنها ماله می‌کشند تا زندگی را قابل تحمل‌تر کنند.

حالا قسمت خنده‌دار ماجرا این است که از بین همین مردهایی که بزرگ و کوچک، دنیا را همچین جای مهوعی کرده‌اند، بعضی‌ها هم هستند که می‌خواهند انقلاب کنند. می‌خواهند همه چیز را درست کنند. دغدغه‌های بزرگ و جدی و والا دارند. و اگر زنی به پر و پای‌شان بپیچد که من هم بلدم فلان کار را بکنم، به‌ش می‌خندند که تو؟ توی کوچولو با این ایده‌های احمقانه؟ تو با این دست‌های کوچک؟ آخر عروسک پارچه‌ای درست کردن و فرستادنش به مناطق جنگی هم شد کار؟ آخر سوپ پختن و بین بیماران پخش کردن هم شد چاره؟ آخر ملافۀ زخمی‌های جنگ را عوض کردن هم شد راه حل برای بهبود اوضاع جهان؟ به نظر حضرات تا وقتی این همه کارهای بزرگ و مهم روی زمین مانده‌اند که این خرده‌ریزهای بی‌اهمیت کار نیستند.

همین امشب هم یکی‌شان به من گفت آخر مقاله ترجمه کردن در مورد مقولات داستانی هم شد ترجمه؟ وقتی جامعۀ معاصر ایران درگیر این همه ابتلائات جدی است، وقتی در حوزۀ اندیشه این همه کار جدی روی زمین مانده، وقتی این همه متن مهم مانده که ترجمه نشده، سراغ این موضوعات دری وری رفتن هم شد کار؟ همین چند روز پیش چندتای‌شان دوستی را گذاشتند سینۀ دیوار و به‌ش شلیک کردند که آخر با احساس درگیر فلان موضوع فلسفی شدن هم شد تفلسف؟ و می‌دانم همین مردها تا سه چهار ماه دیگر قرار است مرا بگذارند سینۀ دیوار که آخر این موضوع مسخره هم شد موضوع پایان‌نامه؟ از همکلاسی پسرت یاد بگیر که می‌رود در مورد پیش‌یابی‌های ادراک حسی کانت چهارصد صفحه پایان‌نامه‌ می‌نویسد یا آن یکی که برمی‌دارد میان حرکت جوهری ملاصدرا و نمی‌دانم چی چیِ کدام فیلسوف غربی کار تطبیقی انجام می‌دهد…

فقط ته دلم از یک چیز خوشحالم. آن هم اینکه در درست کردن این وضع فکری هم زن‌ها هیچ نقشی نداشته‌اند. این گند را خود مردها زده‌اند. همان مردهایی که زاینده‌رود را خشک کردند و هر روز سرب می‌کنند توی ریۀ آدم‌ها، همان‌ها همین وضعیت فرهنگی مریض را ساخته‌اند و الان هم دارند خودشان را به در و دیوار می‌زنند که اوضاع را درست کنند.

مردها هیچ وقت ما را داخل بازی‌های مهم‌شان راه نداده‌اند. اگر تا ابد هم راه‌مان ندهند، خیالی نیست. این دنیای پر از گند و کثافت ارزانی خودشان. بگذار سهم ما از دنیا همان عروسک پارچه‌ای درست کردن و سوپ  پختن و ملافه عوض کردن و نوشتن در مورد داستان‌ها باشد و سهم آن‌ها از دنیا کارهای بزرگ و جدی و دهان پر کن که البته نتیجه‌اش چیزی جز بیشتر به گند کشیدن همه چیز نیست.